de
Valkebergse
klinkersj en
hun
sjpelling.
ezels- of
aezelsbrökskes:
Op sjoal
lièrde v'r
alle
klinkersj.
In 't
Valkebergs
kómme d'rsj
dao 'n paar
bie:
ao,
ó, ö, äö, ae,
iè, uè, oa.
o - ao
De
o-klank
kinne veer
van bv kok,
hok, bol.
Es v'r in 't
V'bergs dae
o-klank lank
trèkke of
sjleipe,
huère v'r
ao,
sjrieve dan
'n a deveur:
b.v. kaok (kook).
Kok-kaok. Of
sjop (shop)
- sjaop
(schaap).
ó - oo
In 't
Valkebergs
kinne veer
de
ó
van kómp of
jóng. De ó
klink es 'n
korte of
gesjtoate oo.
De
verlenging
geit mèt 'n
o:
ó-oo.
zón - zoon. Of andersjum 'n
korte oo =
ó.
ö - äö
In 't
Valkebergs
kinne veer
de
ö,
zoawie in
Kölle
(Keulen) en
gölle
(gulden).
sjöp klink
gesjtoate en
es se 'n ä
deveur zèts
kries se de
gesjleipde
klank zoa-es
in sjäöp
(schapen).
Sjöp
(schop)-sjäöp
(schapen).
Väöl luuj
vinge 't
lestig um 't
versjil te
huère tösje
u en ö. De u
sjpries se
oet mèt
getuitde
lupe (un,
sjus). De ö
mèt ron lupe
(=vösj). 'n
lang u weurt
eu (un-deun
= ui-doornen).
'n lang ö
weurt äö (sjöp-sjäöp)
(=
schop-schaap).
è - ae
In 't
Valkebergs
kinne v'r de
è en
aeklank,
die kort en
lank klinke.
De è (van
lès, wèk=
les,
witbrood) weurt
verlengd
door 'n a
veur de e te
zètte:
lès-laes (les-lees).
u - eu
De u ies
bekènd. In
't
Valkebergs
in 't woord
un (ui)Es v'r de u
lank trèkke
kriege v'r
eu (e deveur)
b.v. deur of
deun
(doornen).
Andersjum
klink 'n
korte eu es
u!
ie -
iè
De ie
ies bekènd
en kint lank
en kort
oetgesjproke
were, b.v.
piel (pijl)
en kies
(kist) of
friet
(frites). Of
lies (lijst)
en iech
(ik). 't
Weurt 't
zelfde
gesjreve.
Es twièklank
(gebroke
ieklank) es
iè gesjreve
b.v. in kiès
en miè.
uu -
uè
Ouch de
uu ies
bekènd, lank
en kort
oetgesjproke
zoa-es kuul
(stok) en
vuur. Es
twièklank
gezag en
gesjreve: uè
(kuèl,
bruèdsje)
oa
Dan de oa.
Doe bies
geneig um
die te
gebruke bie
jao en
sjtraot, meh
die huère in
de categorie
lank
oetgejproke
o (=ao).
De oa
klink es
oase,
sjpreek oet
oe-w-aa-ze.
In 't
Valkebergs:
sjoal, doas,
sjoan, groat,
broad, road
enz.
ea besjteit neet
in 't dialek!
Dialekprojek in basissjoal Hölsberg (Hulsberg)
Tiedes de kingerboekewaek oktober 2016 woort
aandach besjtaed aan de eige taal: 't Hölsbergs, in de
groepe 6/ 7/8
De kinger en lièrkrachte krege van Veldeke de lèsse
aangereik. Kinger én lièrkrachte waore enthousias.
Oetlèk euver Hölsbergse wäörd mèt 't Hölsbergs
laesplenkske op 't digibord.
Woordzeuker en invöloefening veur de lìèrlinge van
groepe 6/7/8
Lees de reactie van ein van de lièrkrachte (Thea):
''
Wij leerkrachten van
groep 6, 7
en 8 waren en zijn enthousiast over dit lespakket.
Inhoudelijk aansprekend voor de leerlingen, goede
handleiding voor de ouders en gewoon leuk om te doen.
De leerlingen waren in alle groepen
enthousiast en ontdekten steeds opnieuw dialectwoorden
die ze óf nog niet kenden óf niet vaak gebruikten, maar
wel kenden van (groot)ouders.
In de Kinderboekenweek hebben we hier aan
gewerkt, maar natuurlijk niet af gekregen; het normale
lesprogramma heeft toch voorrang. Dit is voor ons wel
iets dat we bijvoorbeeld in een week voor de vakantie,
als je niet meteen aan een nieuw blok begint, weer
kunnen oppakken.
Complimenten voor uw/jullie werk!
Bijgaand enkele foto’s van bij mij in de
klas".
'ne Lièrling völt de vraoge in euver 't Hölsbergs
laesplenkske.
Alle sjoale kènne hölp kriege van Veldeke. Mail gewoon
veur suggesties nao
veldeke.valkeberg@gmail. com
Dialekcursus veur volwassene, woarum
dat, iech kal toch plat?
Euveral in de provincie were diet
naojaor 2013 dialekcursusse georganiseerd, in Weert, Venray,
Venlo, Remung, Zitterd, Ech en Valkeberg. Noe zal minnigein
ziech aafvraoge: “’ne Dialekcursus woarum zou dat eigelik moete,
iech kal toch al plat?!”. Dat klop, meh pas op, de Hollandse
expansie ies volop aan de gang! Dat ies te merke aan de
vernederlandsing van weurd en zinne. Es gevolg van de taallès op
sjoal, tv en radio weurt ummer miè gezóndig tege de eige
Limburgse grammatica, dae v’r toch, es modertaalsjpreker,
ónbewös in oze kop höbbe ziete. Door die dagelikse indoctrinatie
van ’t Nederlands beginne v’r mèt en mèt ’t geveul veur en ’t
inziech in de eige kènmerke van ’t plat te vergete. Dat huère
v’r truuk in zgn. Hollandismes en Limburgismes. Wies geer dat ’t
Limburgs op minstens 20 punte aafwiek van de standaardtaal? Um
good plat te kalle én ouch de gooj sjriefsjtiel toe te passe zou
’t ziech bewös make daovan hièl hendig zin.
Zoa’ne cursus geuf neve
die 20 kènmerke ouch inziech in de
oetgangspunte veur de Veldekesjpelling, väöl aandach veur ’t idioom
(dát wat oos dialek zoa eige maak) o.m. de typische oetdrökkinge
en daoneve de biezónder vervoeginge, verbuiginge,
woordgesjlachte en dialek-literatuur.
Bie ’t dialek sjrieve
zou me eigelik noats vanoet de standaardtaal moete sjtarte, meh
metein in ’t plat sjrieve. ’t Gevaor van vertale vanoet ’t
Nederlands geuf sóms Hollandismes, zoa es te huère ies in: ronde
taofel; ’t ganse jaor; deze waek, sjtomme kinger; volle flesje;
hoage hoeze; blauwe ouge, hoage krök, kleine kind, twiè kniene,
alle dage of prieze...
Grammaticaal fout (gesjreve) ies: “Wat dach doe en höb ste dat
gezeen?”...
Andersjum ies ‘t
gevièrlik es neet geweite ies dat ’t Limburgs ander
zinsconstructies haet es ’t Nederlands. Bie letterlike
vertalinge van ‘t plat nao ’t Nederlands kries te dan
Limburgismes. “Ik moet me dalek de haren nog wassen. Wat een
mooie poes bloemen heb jij daar! Hoe schrijft u zich eigelik?
Wat heb jij krom zin zeg! Ik zal je een uitdrogen. Doe maar even
zwaaien naar oma! ’t Is maar een klats koffie. Dat zit draanvast
hoor. Jij staat mooi drop! Gooi wat saus droverheen. Kom je
straks nog even op? Hoi, ik ga af! Doen jullie gras maaien? Dat
geef 't zich niet! Die
kan me tr’s ech e paar inschödde…
Els Diederen
In 2010
en 2013 waor 'ne
basiscursus Leze en sjrieve. Ouch neet Valkebergs kallersj
dege mèt (o.a. oet Wielder, Ranzel. Nut, Meersje)
(5 bie-einkómste.
Allenei mèt diploma Veldeke-Limburg)
Höbt geer interesse, laot 't weite! Bie voldoende belangsjtèlling
organisere veer wir 'ne cursus.
veldeke.valkeberg@gmail.com
werk van
cursiste
