De
kroedwösj
‘t Heidens gebroek um dankoffersj te bringe
aan de gode woort door Katholieke kèrk aafgekäörd meh op ’n gegeve moment
gekerstend.
Op de fièsdaag van Slevrouwe kroedwieje, Maria Hemelvaart
op 15 augustus, vóng en vingk de wiejing van de kroedwösj in de kèrk plaats.
In de archieve van ’t adelek sjtif St. Gerlach in Houthem sjteit in 1519 al ‘ne
‘Onser Liever Frauwen kruytweyngh dach’ vermeld.
’t Ceremonieel herinnert aan ’t brandoffer veur de dóndergod Thor of Donar.
‘n Ander euverlevering verhaolt van de apostele die bie ’t bezeuk aan ’t graaf
van Maria, in de plaats van häör lichaam, blome en rukend kroed aantroffe.
Op zölder of in de sjtal kreeg zoa’ne kroedwösj dan ’n plaetske tot ’t boete ‘ne
kièr hómmelswaer (ónwaer) goof.
Väöl blomename wieze nao dat gebruuk. Mèt de gedachte: es ’t hómmelt
(dóndert) en ’t regent, dan ies ’t noadwaer gezegend,
goajde me ’n paar tekskes van dat kroed in ’t vuur van de kachel um ’t dreigend.
ónheil aaf te were.
Daobie baejde me tot St. Donatus, petroan van ’t ónwaer, en/of loos ’t evangelie
van St. Jan (Johannes de Evangelis), dae ummer woort aangerope bie dreigend
ónheil.
Zoa’ne kroedwösj waor samegesjtèld oet 7 plante: (7=heilig getal).
(De herholinge in de naamgeving zint typerend).
2 van dees
ónheilaafwerende plante:
Hómmelskroed, Koninginnekruid (Eupatorium
can-nabinum)
Hómmelskroed, wilde Marjolein (Origanum
vulgare)
Dónderpele, Koningskaars of Toorts (Verbascum
Thapsus)
Dónderkroed,
St.Janskruid (Hypericum perforatum)
Dóndertore, Wilgenroosje
(Epilobium augustifolium)
Dónderbloom, Klaproos
Papaver rhoeas)
2 van dees heilende plante:
Dónderbloom, Valeriaan
(Valeriana officinalis)
Hazegerf, Duizendblad
(Achillea millefolium)
Wörmzäödsje, Boerenwormkruid
(Chrysanthemum vulgare)
Maoter, Echte Kamille
(Matricaria chamonilla)
Krampkroed, Tormentil
(Potentilla erecta)
Aels, Bijvoet
(Artemisia vulgaris)
Aels of Ruuksel, Absint-Alsem (Artemisia absinthum)
2 broadgrane: de kore-aore van
Rogge (Triticum cereale)
Terf, Tarwe (Triticum Vulgare)
1 boumvröch:
’t greun blaad van de Boumnoot,
Walnoot
(Juglans regia)
Op de geboortedaag van de andere St. Jan, Johannes de Duiper, op 24 juni, ouch
waal de miedzomerzónnewende geneump, woort ’t gedruèg kroed verbrend.
Dees ièwenouw traditie sjteit bekènd ónder de naam St. Jansvure.
Dónderkroed, Maoter en Aels, geplök óp deze biezónderen
daag, zouwe zoa väöl extra krach höbbe, dat ze neet allein tege brand en
krenkdes besjermde meh ouch hekse, duvele, waerwuif en sjpoake verdreve.
In de sjtad en later ouch op ’t platteland, es de beteikenis zoa langzamerhand
vergete ies, verzamele de luuj veur de voots ‘n veldboekèt gemengd mèt get
boereblome oet de tuin. Dae wösj weurt dan, gezegend of neet, veur de seer of
nostalgie in ’n vaas gezat of opgehange.
Bron: Els Diederen. ‘Kroedwösj.’
Veldeke-Valkeberg jaorbeukske 2004 & Veldeke-orgaan nr.4 aug. 2005
